Περί ειδικών

Θεόδωρος Ν. Καστρινός

21 Ιανουαρίου 2001

«Ποιος είναι ο αρμόδιος να διαλέξει τον καλύτερο τεχνίτη; Είναι καταπληκτικό ότι, τόσο για την κοινή γνώμη των πολιτών, όσο και για τον πιο αντιδραστικό και κατ’ εξοχήν αντιδημοκρατικό φιλόσοφο, δηλαδή τον Πλάτωνα, η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα που διαρκώς επανέρχεται, είναι η ίδια: Ο αρμόδιος να διαλέξει τον καλύτερο τεχνίτη δεν είναι ένας άλλος τεχνίτης αλλά αυτός που χρησιμοποιεί το προϊόν της εργασίας του. Ο καβαλάρης είναι ο αρμόδιος να εκφέρει γνώμη για τον καλύτερο πεταλωτή ή σαμαρτζή και όχι ένας άλλος πεταλωτής» (Κ. Καστοριάδης: Η Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η Σημασία της για μας Σήμερα, Εκδόσεις Ύψιλον/Βιβλία 1986)

Έχουμε μάθει πως οι μελέτες και τα δοκίμια γράφονται από ειδικούς.

Αυτό το γεγονός τείνει να αφαιρέσει από τον απλό πολίτη το δικαίωμα να σκέπτεται, να μελετά και τελικά να καταγράφει τα συμπεράσματά του στο χαρτί. Αναρωτιέμαι μήπως αυτό είναι τελικά ένα τέχνασμα του συστήματος προκειμένου να ελέγχει τις διαχεόμενες πληροφορίες.

Μήπως δηλαδή ο προσδιορισμός των ειδικών με βάση τους τίτλους τους ουσιαστικά δημιουργούν ένα ιδιότυπο μονοπώλιο θέσεων κι απόψεων.

Ο Henry Kissinger γράφει: «Ο ειδικός έχει τους υποστηρικτές του, αυτούς που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα σε κοινά υποστηριζόμενες απόψεις. Η επεξεργασία και ο καθορισμός της ομοφωνίας σε υψηλό επίπεδο ήταν ούτως ή άλλως αυτά που τον έκαναν ειδικό» (Toward a New Cold War, σελ.91)

Το ζήτημα της αμφισβήτησης της αξιοπιστίας των ειδικών είναι τεράστιο, όπως τεράστιο είναι και το ζήτημα της κατάληψης των Πανεπιστημιακών εδρών με διαδικασίες που μπορούν να συζητηθούν.

Ας δούμε ένα ακραίο αλλά καθόλου υπερβολικό παράδειγμα.

Αν είσαστε ένας ισχυρός οικονομικός παράγων που ασχολείται με τη φαρμακοβιομηχανία είναι βέβαιο ότι θα σας είναι απαραίτητη η θετική γνώμη των ειδικών για κάθε νέο φάρμακο που πρόκειται να κυκλοφορήσετε.

Είναι βέβαιο ότι κάποια απ’ αυτά τα φάρμακα θα είναι ολίγον επικίνδυνα κι η άδεια κυκλοφορίας τους θα εξαρτάται από τη γνώμη των ειδικών.

Λοιπόν τι λέτε, δεν θα ήταν καλό να υπάρχουν κάποιοι καθηγητές της φαρμακολογίας με το μέρος σας;

Δηλαδή κάποιοι που χάρη σε σας μπόρεσαν να καταλάβουν τις έδρες και σας οφείλουν ευγνωμοσύνη;

Αν μάλιστα έχετε στα χέρια σας και «κάτι» για να τους «κρατάτε» ώστε να μη μπορούν να σας φέρνουν αντιρρήσεις, τότε δεν θα είσαστε ένας ευτυχισμένος και εύπορος φαρμακοβιομήχανος;

Ασφαλώς δεν ισχυρίζομαι ότι κάθε ειδικός, κάθε καθηγητής είναι αποτέλεσμα και προϊόν συναλλαγής.

Επισημαίνω απλά ότι η θέση, ο θώκος και τα πτυχία που αποδεικνύουν ειδικές σπουδές δεν πρέπει να αποτελούν αμάχητες αποδείξεις αυθεντίας

Μας μάθανε να «ακούμε» και να δεχόμαστε ως ορθά μόνο εκείνα που κατά την κρατούσα άποψη θεωρούνται έγκυρα. Δηλαδή τις απόψεις των κατά τεκμήριο εγκύρων, δηλαδή των ειδικών.

Τι γίνεται όμως με την όποια «άλλη» άποψη;

Πως θα μάθουμε τις απόψεις των απλών ανθρώπων που δεν διαθέτουν ειδικές γνώσεις αλλά όμως ζουν κι υφίστανται όλα τα παράξενα και τα στρεβλά αυτής της κοινωνίας,;

Ασφαλώς υπάρχει ο αντίλογος του ειδικού.

Αν δεν ξέρεις, πως μπορείς να έχεις άποψη.

Και εδώ όμως υπάρχει απάντηση.

Αν δεν μπορείς να έχεις άποψη πως θα διασφαλιστεί το μέλλον σου από τις ενδεχόμενες παρεκτροπές των ειδικών;

Ασφαλώς δεν δικαιούσαι να έχεις άποψη για τα τεχνικά ζητήματα μιας ειδικότητας, για παράδειγμα δεν θα μπορούσες να πεις στον πιλότο πως να πιλοτάρει το αεροπλάνο, έχεις όμως δικαίωμα να κρίνεις το αποτέλεσμα το οποίο υφίστασαι, δηλαδή δικαιούσαι να χαρακτηρίσεις ένα τραγουδιστή ως καλλίφωνο ή ως φάλτσο.

Με δυο λόγια.

Πιστεύω πως ο καθένας έχει δικαίωμα να διατυπώνει τη γνώμη του και να έχει άποψη επί παντός επιστητού.

Αν αυτά που ισχυρίζεται είναι σημαντικά ή όχι επαφίεται να εκτιμηθεί από τους αναγνώστες του, ειδικούς και μη.